Het Islamdebat en de Strategische Emoties van Moslima’s
Islamdebat en Hirsi Ali Het islamdebat in Nederland is een trigger voor emotie geweest. De uitspraken van Ayaan Hirsi Ali – symbool van dit publieke debat – troffen de moslimgemeenschap tot buiten de landsgrenzen. In het bijzonder raakten ze de moslimvrouwen. Ook al is het niet nadrukkelijk opgevallen: veel moslima’s hebben op de uitspraken gereageerd met een intrigerend weerwoord. Wat behelst hun argument? Wat is hiervan de emotionele en genderspecifieke component? Om deze vragen te kunnen beantwoorden bekijk ik de situatie van moslima’s in samenhang met hun reacties op twee niveaus. De theorie van Olivier Roy en zijn beschrijving van Globalizing Islam belicht moslims en hun discours vanuit globaliseringsperspectieven. Voor het nationale perspectief vergelijk ik mijn bevindingen met die van andere onderzoekers, zoals van Willem Schinkel. De bevindingen zijn gebaseerd op mijn onderzoek naar Islam en Emancipatie in Wij Zijn Nederland: Moslima’s over Ayaan Hirsi Ali.
Anti-Islam Argumenten In het debat dat moslima’s raakt bekritiseren talrijke discussianten de aan de islam gelieerde praktijken reeds ver voor de ingrijpende aanslagen van 9/11. In 1983 noemt criminoloog Andreas Burnier de islam ‘een systeem’ van ‘seksefascisme’, dat zou legitimeren zijn vrouwen thuis gevangen te houden en te mishandelen. De politicus Frits Bolkestein stelt in 1991 dat vooral ‘de behandeling van vrouwen in de wereld van de islam een smet op die beschaving is’. Rechtsfilosoof Afshin Ellian definieert in 2002 de islam als een ‘structurele wantoestand’ die al veertienhonderd jaar lang vormen van opvoeding en omgang beïnvloedt. Dit drama zou zich voltrekken in een sfeer van ‘religieuze achterlijkheid’. In 2004 beaamt rechtsfilosoof Paul Cliteur dat allerlei patriarchale en premoderne manieren van denken in de westerse samenleving zijn teruggekeerd, aan de islam verwijtbaar. In haar periode als parlementslid van 2002 tot 2006 bestempelt Ayaan Hirsi Ali de islam als bron van de ongeëmancipeerde positie en onderdrukking van talloze moslimvrouwen.
Tegenargument Met hun religie versus cultuur argument wijzen veel moslima’s de islamkritiek echter zonder omhaal af. Wanneer de vrouwen een verklaring zoeken voor vrouwenonderdrukking in de moslimgemeenschap trekken zij op discursieve wijze een absolute scheiding tussen religie en cultuur. Door afkeurenswaardige praktijken als gedwongen uithuwelijking, genitale verminking en mishandeling te wijten aan ‘de cultuur’ kan de islam ‘onbesmet’ blijven. Met het R&C argument als oriëntatiemiddel dienen moslima’s uiteenlopende belangen. In sferen van ongelijke machtsbalansen proberen zij de eigen positie te beheren en te rechtvaardigen tussen God, hun gemeenschap, de islamcritici en de Nederlandse samenleving.
Van Tilborgh, Y. “Het islamdebat en de strategische emoties van moslima’s”, Jaarboek KennisSamenleving: Gevoel voor kennis, Amsterdam, NL: Uitgeverij Aksant (2009) 98–120.
Free download: Y van Tilborgh Debat Emoties Moslima’s